Saçlar Güzellige katkilariyla varligi ve yokluguyla dilimize özel terimler özdeyisler kazandiran ‘’saç” derimizin en önemli kozmetik uzantilarindan biridir. Dolayisiyla deri hastaliklari uzmanlarinin önemli ugras alanlarindandir. Yazimizi saç hakkindaki bazi gerçeklerden baslayarak saç dökülmesiyle sürdürecegiz;
Bir insanin basinda ortalama 120.000 kadar saç teli vardir ve 100.000 – 150.000 arasinda degisir. Saç sayisi kizillarda daha az sarisinlarda daha fazladir. Bir bebegin dogumda 1 santimetrekarede 1100 kil kökü varken 25 yasindaki bir kiside bu sayi 600′e düser. Burada kil kökü sayisi sabit kalsa bile yani hiç dökülme olmasa da alan genisledigi için bu sayi yine de belli oranda azalacaktir. Saçlarin kesitleri hep ayni degildir. Gözle görünen sekline uygun üç ayri tip saç kesiti vardir: Dümdüz saçli olan mongoloid irkta saç kesiti yuvarlak beyaz irkta dalgali görünüme paralel olarak oval ve kivircik saçli olan zencilerde de saç kesitleri bükümlüdür.
Saçlarin renkleri içlerindeki renk maddelerinin oranina baglidir ve kisilere göre degisen hizla zaman içinde renk maddesinin kaybiyla birlikte beyazlasir. Beyaz irkin yarisinda 50 yasa gelmeden saçlarin yarisi beyazlasir. Hep söylenen bir sey olmakla birlikte saçlar aniden beyazlamaz. Fakat özellikle psikolojik nedenlerle aniden dökülebilir. Beyaz saçlar bilinmeyen bir nedenle bu dökülmeden etkilenmedigi için geride kalan saçlar ani beyazlama izlenimi yaratir.
Saçlar çok güçlüdürler. Bir saç teli 100 gr. agirligi çekebilir. Buna gre 10 saç teli 1000 gr. = 1 kg. agirligi çekebilir. Saglikli bir insan ise basinda bulunan ortalama 100.000 saç teli ile 10.000 kg. = 10 ton agirligi tasiyabilir fakat biraz basinin agriyacagi kesindir. Bu hesaba göre Rapunsel’in sevgilisi prensin 150 kg. agirliginda bile olsa Rapunsel’in saçlarina tutunarak kuleye tirmanmasi hiç de abartili sayilmaz. (Böylece nihayet sevdigimiz bir masalin saçma ve abarti olmadigini da bilimsel kanitlariyla görmüs olduk.)
Bir saç telinin ömrü ortalama 3 – 4 yildir; yani tam birbirimize alisirken birbirimize doyamadan ayrilmak zorunda kaliriz.
Bir saçin yasami boyunca üç evresi vardir:
1. Gelisme ve olgunluk asamasi (anagen faz): Üç yil veya bazen daha fazla süren bu dönemde saç sürekli uzar saglikli ve saglamdir.
2. Duralama ve saskinlik asamasi (katagen faz): Aniden gelen yaslanmanin farkedildigi fakat kabul edilemedigi dönemdir. On gün kadar sürüp geldigi gibi hizla gider.
3. Zayiflama ve düskünlük asamasi (telogen faz): Emeklilik ve dinlenme dönemidir; saçlar dökülmek için bahane ararlar.
Yikama ve firçalama sirasinda döküldügü görülüp ürküntü yaratan saçlar ömrünü tamamlamis saçlardir ve yerlerine yenileri çikar. Bir günde 100 saç teline kadar dökülme normal kabul edilir. Dökülen bir saç telinin yerine yenisi 6 – 10 haftada çikar. Her bir saç kökünden insan ömrü boyunca 20 kez yeni saç çikabilir; gübre sulama budama ve nadasa birakma istemez. Sistemin çok iyi çalismasi nedeniyle her bir saç telinin takvimi farklidir ve bu nedenle özel bir hastaliga bagli bir dökülme nedeni olmadigi sürece aralardan dökülen saçlar fark edilmez. Eger hepsi ayni takvime uysalardi belli dönemlerde kellesmemiz sonra saçlarimizin yeniden çikmasi gerekecekti. Saçlarin büyüme hizi ergenlige kadar erkeklerde eriskinlerde ise kadinlarda daha fazladir. 15 – 30 yaslar ise uzama hizinin en fazla oldugu yaslardir. Yeni saç ise eski saçtan hizli uzar. Bir saç teli günde yaklasik olarak 0.3 mm ayda 1 cm yilda 12 cm uzar. Bellere kadar uzanan saçlar ise 80 – 90 cm kadardir ve ancak 7 yilda uzar. Saçlar islatilinca boylari %30 kadar uzar fakat kuruyunca yeniden eski boyuna döner. Görev yaptigi ve basta kaldigi sürece saçin uzamamasi özel hastaliklar veya ilaç etkileri disinda çok zordur. Sampuanlar saç kremleri (balsamlar) briyantinler jöleler spreyler ve benzeri kozmetik ürünler; saç kesme sürtme zedeleme hiç bir sekilde saçlarin uzamasini önleyemez ve saç dökülmesine neden olamazlar. Buna karsilik kesme ve kazinma gibi islemler de saçin uzama hizini artirmaz.